06 июля 2016 г.
Çапла палăртнă II Екатерина Чесмен бухтинче Раççей флочĕ турккăсене çапса аркатнă хыççăн. Çак çĕнтерÿ ячĕпе вăл ятарлă медаль кăларнă, ун çине «Быль» сăмах çырса хунă.
1770 çулта Турцин Хĕвеланăç çыранĕнче вырнаçнă Чесмен бухтинче июлĕн 5-7-мĕшĕсенче хĕрÿ çапăçу иртнĕ.
1768 çулта Турципе пуçланнă вăрçăра Раççейĕн Балти флочĕн темиçе эскадри Вăтаçĕр тинĕсне тухнă. Унăн тĕп тĕллевĕ Хура тинĕс çар флотĕнчен тăшмана пăрса ярасси пулнă. Алексей Орлов граф ертсе пыракан икĕ эскадра Турцин карапĕсем Чесмен бухтинче рейдра пулнине асăрханă.
Вырăссен икĕ эскадри йышĕнче 9 линкор, 5 фрегат, бомбардир, çавăн пекех çирĕме яхăн тĕрлĕ пулăшу паракан карап пулнă. Турккăсен Чесмен бухтинче тăракан флочĕн йышĕнче вара 16 линкор, 6 фрегат, 6 шебек /парус кĕсмен карапĕ/, 13 галера тата пĕчĕк 32 карап шутланнă.
Çапăçу июлĕн 5-мĕшĕнче 11 сехет те 30 минутра Хиос проливĕнче пуçланнă. Вăл историне «Хиосри çапăçу» ятпа кĕрсе юлнă. Григорий Спиридов адмирал ертсе пыракан «Çветтуй Евстафий» турккăсен эскадрин «Мустафа Реал» флагман карапне тапăннă. «Мустафа Реалăн» çунакан мачти «Çветтуй Евстафий» çине ÿкнĕ хыççăн вырăссен, унтан турккăсен флагманĕсем сирпĕннĕ. 14 сехет тĕлне турккăсем Чесмен бухтине, çыранти батарейăсен хÿттине кĕрсе пытаннă.
Тепĕр кунне вырăссен карапĕсем тăшмана инçетрен персе тăнă, каç енне вара темиçе карап бухтăна кĕрекен вырăнта якорь янă, турккăсемпе çапăçăва кĕнĕ. Çĕрле, 2 сехет çитес умĕн тăшманăн пĕр лини карапĕ сирпĕннĕ. Çапăçу ирхине 8 сехетчен пынă - икĕ енчен те çухату пысăк пулнă. Çапах та çĕнтерÿ - вырăссен енче.
Ăнăçлă çапăçу Раççей флотне турккăсен Эгей тинĕсĕнче вырнаçнă çар базисен çыхăнăвне пăсма, Дарданелла проливне блокадăна илме май панă. Турккăсен ирĕксĕрех мирлĕ килĕшÿ тума тивнĕ.