24 июня 2009 г.
Кăçалхи çĕртме уйăхĕн 25-27-мĕшĕсенче Мускавра сывă пурнăç йĕркине анлăн сарас тĕлĕшпе "Сывлăх марафонĕ" иртет. Ăна Нацин сывлăх лиги йĕркеленĕ. Лигăна тĕнчипех палăрнă РАМН академикĕ Лео Бокерия кардиохирург ертсе пырать. Вăл шутланă тăрăх, Раççейре çулсерен 200 пине яхăн çын чĕре аритмийĕн чирне пула пурнăçран уйрăлать. Çынна вăхăтра дефибриляци тусан унăн пурнăçне сыхласа хăварма май пулĕччĕ. Акă, Европăри аэропортсенче кашни 300 метртан дефибрилятор вырнаçтарнă. Раççейре нацин тĕрлĕ программи ĕçлет пулсан та, хальлĕхе çакăн патне алă çитеймен. Пирĕн çĕршывра çын хăйĕн сывлăхне сыхлас енĕпе çыхăннă ыйтусене татассине пĕтĕмпех медицина çине ярасшăн. Чăннипех тĕлĕнмелле! Мĕншĕн хăйĕн сывлăхĕшĕн вăл хăй те тăрăшмалла мар? Çавăнпа "Сывлăх марафонĕ" Раççейре пурăнакансене сывату физкультури патне таврăнма чĕнет. Ăна урăхла "адаптивлă физкультура" теççĕ. Вăл _ çыннăн организмне палăртнă виçене çитме паракан мерăсен комплексĕ. Ахаль физкультурăпа танлаштарсан, адаптивлă физкультура организмри вăйсем пĕр-пĕринпе килĕштернипе сывлăха сыхлама май парать. Хусканусене васкамасăр, çын хăйне сиен кỹмелле мар пурнăçламалла. Яланах тренировка тумалла _ çавна вĕрентет адаптивлă физкультура. Унăн тытăмĕнче _ сывлав органĕсене, мышцăсене, туйăма аталантармалли упражненисем. Кунта çакă кирлĕ _ упражненисене яланах вăхăтлă, кашни кун, сахал та пулин, пурнăçламалла. Упражненисем пурĕ 7 пухуран тăраççĕ. Кирек епле хусканăва та тума юрать, анчах та 7 принципа пурнăçламалла. Вăл вара 3 тытăмран тăрать: сывлав, хускану, ăс-тăн. Принципсем вара çаксем: _ хусканусене майĕпен тата пĕр тикĕс пурнăçлани; _ амплитудăсен комфортлăхĕ; _ кĕлеткене тытма пĕлни; _ организм вăйсăрланнине контрольлени; _ упражненисен килĕшỹлĕхĕ; _ сăнарлăх; _ сывлăхпа ăс-тăн килĕ-шỹлĕхĕ. Ỹт-пĕве çăмăл хусканусемпе çемçететпĕр, туртăнатпăр, çурăм шăммине çемçететпĕр, сывласа илетпĕр, каллех туртăнатпăр, балансшăн ĕçлерĕмĕр, пулчĕ _ хальлĕхе çитет. Çакăн пек çемçетỹ 45-60 минут тăсăлсан çын майĕпен чи лайăх шая çитет. Адаптивлă физкультура хусканусем сахал тăвакан çынсемшĕн усăллă. Вăрттăнлăх мар, хальхи вăхăтра чылайăшĕ компьютер умĕнче ларса вăхăта сахал мар ирттерет. Шутласа пăхнă тăрăх, халĕ Раççейре пурăнакансен 85 проценчĕ активлă пурнăçпа пурăнмасть. Çавăнпа мышцăсем хăйсен вăйне çухатаççĕ. Çапах та адаптивлă физкультурăн та сиенлĕ енĕсем пур. Çакна шута илсе, тухтăрсемпе канашласа пăхмалла _ вĕсем вара ирĕк параççĕ. Адаптивлă физкультурăпа ĕçлеме пуçăнас тесен, апатланма та пĕлмелле. Çавăнпа выльăх-чĕрлĕх çăвĕсене, белоклă япаласене сахалрах, пахча çимĕç, улма-çырла, пахчари тĕрлĕ симĕс çимĕçсене ытларах çимелле, тăвар, кофеин, алкоголь нормине чакармалла, çăл куçри таса шыва ытларах ĕçмелле. Чи лайăххи _ хăвăр хатĕрленĕ çăкăр квасĕ. Çуллахи вăхăтра тавралăхри симĕс курăксене çимелле, хĕлле _ витаминсем. Сĕтел хушшине ырă туйăмсемпе çеç ларăр, апат çиес умĕн лăпланăр. Шăккалатпа кăмăлсăрлăха пĕтереймĕн. Енчен те эсир пĕр-пĕр çынна е унăн ачисене ырă мар сунатăр пулсан, пĕлсех тăрăр, вăл сирĕн пата е ачасем патне икĕ хут вăйпа каялла таврăнать. Ăсчахсем хăвăрăн биологи ỹсĕмне пĕлме кирлине палăртаççĕ. Эпир çыннăн пурăннă çулĕсене паспорт çинче çырнипе палăртма хăнăхнă. Апла мар иккен _ çыннăн чăн-чăн çулĕ пуç миминче, мускулатурăра "шаккакан сехетсенче". Мĕнле пĕлмелле-ха хамăрăн чăн-чăн ỹсĕме? Чи малтанах упражненисем тума пуçăниччен чĕре таппине (пульс) шутламалла, унтан хăвăрт темппа 30 хут ларса тăмалла. Енчен те чĕре таппи 0-10 единица таран ỹсрĕ пулсан, сирĕн ỹсĕм 20 çулпа, 11-20 единицăран 30 çулпа, 21-30 единицăран 40 çулпа, 31-40 единицăран 50 çулпа танлашать. 41 е унран ытларах единица е упражненисене пурнăçлама вăй-хал çитмерĕ пулсан, эсир 60 çулта е аслăрах та. Сывă пурăнас тесен ан ỹркенĕр, ытларах хусканусем тăвăр, çынпа туслă, лайăх шухăшсемпе пурăнăр.